Vài nét về thôn Ninh Xá - Lê Ninh - Kinh Môn - Hải Dương

NINH XÁ - VÀI NÉT SƠ LƯỢC

Hai pho tượng Trừng ác và Khuyến thiện tại chùa Yên Quang - Ninh xá

Ninh Xá là một làng cổ thuộc xã Lê Ninh, huyện Kinh Môn, tỉnh Hải Dương. Xưa Ninh Xá có tên gọi là làng Nành, là nơi có cảnh quan thiên nhiên tươi đẹp, sơn thuỷ hữu tình,  nằm bên bờ hữu ngạn sông Kinh Thày - con sông nối liền với chiến tuyến Bạch Đằng lịch sử. Trên  quê hương Ninh Xá hiện còn lưu giữ được những địa danh gắn với hoạt động của nghĩa quân Ngô Quyền trên đường đánh đuổi quân Nam Hán trên sông Bạch Đằng như Nghè Vua - nơi cất giấu quân lương; Nghè Yến - nơi điểm quân, bãi Giầm thuyền (Đầm thuyền) - nơi cất giấu thuyền chiến v.v…Nay làng Ninh xá có tổng diện tích tự nhiên là 263.78 ha, là nơi cư trú của gần 30 dòng họ. Cùng với quá trình hình thành và phát triển của làng Ninh Xá, đình Ninh Xá được xây dựng khá sớm. Tuy chưa có tài liệu xác định niên đại cụ thể, song căn cứ vào 16 sắc phong hiện còn và 34 sắc phong được ghi chép trong thần phả trong đó có sắc phong sớm nhất vào năm Quang Thiệu thứ 7 (1522) thì đình Ninh Xá không thể xây dựng muộn hơn đầu thế kỷ thứ 16. Nơi đây thờ hai vị thành hoàng là Bố cái đại vương Phùng Hưng ( năm 761-802) và Ngô vương thiên tử Ngô Quyền ( sinh năm 897 mất năm 944) thân thế và sự nghiệp của các vị được lịch sử và các triều đại phong kiến ghi nhận như những bản anh hùng ca chói lọi trong lịch sử đấu tranh dựng nước và giữ nước của dân tộc ta. 

              Tượng Đức Ông và hai vị Thành hoàng trước lễ rước trong dịp lễ hội Xuân Canh Dần - 2010

Phùng Hưng xuất thân từ dòng dõi cự tộc, hào trưởng đất Đường Lâm. Đường Lâm xưa kia vốn là vùng đồi gò và rừng cây rậm rạp, thú vật dữ tợn thường hay lui tới, nên nơi đây tục gọi là Đường Lâm hay Cam Lâm. Phùng Hưng có tên tự là Công Phấn, cháu 7 đời của Phùng Tói Cái - người đã từng vào trong cung nhà Đường Cao Tổ, đời Đường Vũ Đức (618-626) dự yến tiệc và làm quan lang ở đất Đường Lâm. Bố của Phùng Hưng là Phùng Hạp Khanh - một người hiền tài đức độ. Cho tới nay về ngày sinh và ngày mất của Phùng Hưng vẫn chưa rõ. Một nguồn dã sử cho biết Phùng Hưng sinh ngày 25 tháng 11 năm Canh Tý (760) (tức 5-1-761) và mất ngày 13 tháng 8 năm Nhâm Ngọ (tức 13-9-802), thọ 41 tuổi. Trong ba anh em, anh cả Phùng Hưng là người có sức khỏe và khí phách đặc biệt. Ông được sử sách và truyền thuyết dân gian lưu truyền về tài đánh trâu, quật hổ ở đất Đường Lâm. Có lần ông đánh được 2 con trâu mộng đang húc nhau, dân làng ai cũng thán phục. Lần khác lại trừ được hổ dữ, bằng mưu kế, đem lại bình yên cho làng xóm mà cho tới giờ nhân dân Đường Lâm còn lưu truyền về câu chuyện  đó.  Phùng Hưng cũng là vị anh hùng đầu tiên trong những người con ưu tú của đất Đường Lâm, và Phùng Hưng cũng là người anh hùng đầu tiên đã đánh chiếm lại thành Tống Bình (Hà Nội), trị sở của chính quyền đô hộ lúc đó và xây dựng nền tự chủ trong khoảng gần chục năm. Năm Tân Mùi 791, mùa hạ, tháng 4, Phùng Hưng cùng các tướng lĩnh đem quân vây đánh thành Tống Bình. Quân của Phùng Hưng chia làm 5 đạo do các tướng Phùng Hải, Phùng Dĩnh, Đỗ Anh Hàn, Bố Phá Cần và chủ tướng Phùng Hưng tiến công vây thành. Quân của Cao Chính Bình (khoảng hơn 4 vạn bia Quảng Bá) đem ra chống cự. Cuộc chiến đấu diễn ra quyết liệt trong khoảng 7 ngày, quân địch chết nhiều, Cao Chính Bình phải vào cố thủ trong thành, lo sợ cuối cùng bị ốm rồi chết. Phùng Hưng chiếm lĩnh thành trì và vào phủ Đô hộ, coi chính sự đất nước được 7 năm thì mất. Rất tiếc trong 7 năm ấy, sử sách không để lại một nguồn tài liệu nào về ông. Sử liệu và truyền thuyết dân gian ở vùng Đường Lâm kể lại rằng: Phùng Hưng sau khi mất rất hiển linh, thường hiện hình trong dân gian, giúp dân trong lúc hoạn nạn. Dân làng cho là linh ứng, lập miếu để thờ tự tại Đường Lâm. Tương truyền sau này, Phùng Hưng cũn hiển linh giúp Ngô Quyền đánh thắng giặc ở sông Bạch Đằng. Thấy vậy, Ngô Quyền cho lập đền thờ quy mô to lớn hơn trước.

Đức vương Ngô Quyền sinh ngày 12 tháng 3 Đinh Tỵ (năm 897), ở ấp Đường Lâm, Ba Vì (Hà Nội), mảnh đất đã sản sinh và nuôi dưỡng Phùng Hưng, người Anh hùng của cuộc khởi nghĩa chống ách đô hộ nhà Đường thế kỷ thứ 7. Sau chiến thắng quân Nam Hán trên sông Bạch Đằng, giữ yên bờ cõi đất nước, Ngô Quyền xưng vương, đóng đô ở Cổ Loa. Ngài mất ngày 18 tháng Giêng năm 944.

Chiến thắng quân xâm lược Nam Hán trên sông Bạch Đằng năm 938, Ngô Quyền ghi những trang sử vàng chói lọi, hào hùng về ý chí tự lực, tự cường, lòng yêu nước, thương dân. Chiến công vĩ đại này chấm dứt nền thống trị hơn một nghìn năm đêm trường Bắc thuộc, mở ra thời kỳ độc lập lâu dài của dân tộc ta. Với công đức của Ngô Quyền, nhiều triều đại đã ban sắc phong suy tôn là "Thượng đẳng tối linh đại vương"; là "Ngô vương Thiên tử"; và là "Vị Tổ trung hưng của dân tộc".

Trải qua năm tháng và chiến tranh tàn phá, mặc dù đình Ninh Xá đã nhiều lần bị hư hại, xuống cấp nhưng với tấm lòng thành kính tôn thờ anh linh các vị thành hoàng. Các thế hệ nhân dân Ninh Xá đã luôn có ý thức bảo vệ và giữ gìn tôn tạo di tích làm nơi sinh hoạt tâm linh tín ngưỡng và giáo dục truyền thống cho các thế hệ đời sau. Gần đây nhất, năm 1994 di tích đã được Nhà nước các cấp đầu tư hỗ trợ và các thế hệ nhân dân trong làng đóng góp, công đức trùng tu tôn tạo trả lại vẻ đẹp vốn có và đã được Nhà nước xếp hạng di tích lịch sử văn hóa cấp Quốc gia năm 1997. Từ đó đến nay, hằng năm cùng với nhân dân trong thôn. Con em nhân dân Ninh Xá đang công tác hoặc sinh sống xa quê đều thành kính, tích cực công đức bằng hiện vật và tiền của để bổ sung, tôn tạo cho di tích ngày càng thêm khang trang.

Kế thừa và phát huy truyền thống cách mạng của ông cha ta, trong các cuộc chiến trang giải phóng dân tộc và bảo vệ đất nước, cùng với nhân dân cả nước, nghe  theo tiếng gọi thiêng liêng của Tổ Quốc, nhân dân Ninh Xá đã tiễn hàng nghìn lượt người ra mặt trận tham gia chiến đấu tại các chiến trường góp phần giải phóng đất nước và bảo vệ vững chắc Tổ Quốc Việt Nam XHCN. Trong số đó có 56 đ/c đã anh dũng hi sinh, được nhân dân lập bàn thờ trang trọng tại đại bái đình; nhiều người đã bị bom đạn thù cướp đi một phần xương máu trở thành thương binh. 157 đ/c được tặng Huân huy chương, nhiều người đã sĩ quan Quân đội, trong đó 12 đ/c có quân hàm  cấp tá, 5 đ/c là sĩ quan cao cấp. 4 bà mẹ được trao tặng và phong tặng danh hiệu “Mẹ Việt Nam anh hùng”. Thôn có 02 tiến sĩ; 02 người có trình độ Thạc sĩ, gần 80 người có trình độ đại học; trên 170 người có trình độ cao đẳng.

Những năm qua, thực hiện đường lối đổi mới của đảng. dưới sự lãnh đạo của đảng uỷ chính quyền địa phương, trực tiếp là chi uỷ chi bộ và cơ sở thôn, đời sống nhân dân trong thôn ngày càng phát triển. 100% số trẻ em trong thôn đều được đến trường đúng độ tuổi. 100% số hộ được dùng điện sinh hoạt; 16% số hộ có nhà cao tầng kiên cố; 39% số hộ đạt mức hộ giầu theo tiêu  chí mới; 76.5% số gia đình đạt danh hiệu gia đình văn hóa; thu nhập bình quân đạt sấp xỉ 10,5 triệu đồng /người/năm. Năm 2007, làng được công nhận danh hiệu Làng văn hóa. 

Vũ Minh Thành Trưởng ban VHTT